DeFi mevcut sistemin yerini alacak mı? Avalanche platformu neler getiriyor

Bankacılık faaliyetlerinin insanlık tarihinde önemli ve uzun bir geçmişi vardır. İnsanların yerleşik düzene geçişle birlikte ticaret, borç alma ve vermede çeşitli ödeme sistemleri geliştirilmiştir. İsim olarak ‘banka’ sözcüğünün Lombardiyalı bankerlerin pazar alanında üzerinde işlem yaptıkları ‘banco’ isimli masalardan türediği düşünülmektedir. Tarihte bilinen ilk banka MÖ. 3500 yıllarında Mezopotamya’da Uruk kenti yakınlarında ‘kızıl tapınak’ olarak bilinen yapıdır. Modern anlamdaki bankacılık faaliyetleri ise Avrupa’da Amsterdam, Londra ve sonrasında da ABD’de FED’in (Federal Reserve Bank) kurulması ile başlamış ve finansal sistemin düzenlenmesi, küresel ölçekli onbinlerce çalışanı ve şubesi olan dev bankaların kurulması ile sürmüştür (1, 2).

Bankacılık ve küresel finans sistemleri düzenleyici merkezi otoritelere bağlı sistemlerdir. Bu sistemler çok uzun yıllar kullanılmış, güvenilirliği büyük oranda test edilmiş, çeşitli sigorta ve garantör mekanizmalarının olduğu insanların alıştığı sistemlerdir. Diğer yandan, çeşitli nedenlerden ötürü, dünyada bankacılık faaliyetlerine erişimi olmayan bir buçuk milyardan fazla insanın olduğu tahmin edilmektedir. Geleneksel bankacılık sistemlerinde para transferi gibi işlemler çok sıkı kayıt ve denetim mekanizmalarına tabidir. Transferler çoğu zaman birkaç günde ilgili hesaplara ulaşmakta ve yüksek komisyonlarla iletilmektedir. Alternatif bankacılık sistemi olarak günümüzde DeFi (decentralized finance) ‘merkeziyetsiz finans’ konsepti önemli bir ilgi görmeye başlamıştır. Bu sistem; blok zinciri ağları üzerine inşa edilen, şeffaf, açık kaynaklı, merkeziyetsiz yeni bir finansal model oluşturmaktadır. İnternet kullanabilen herkesin yararlanmasını mümkün kılan, herhangi bir izin gerektirmeyen finansal faaliyetlerin aracısız biçimde gerçekleştirilebileceği bir ekosistem sistem olarak gelişimini sürdürmektedir.

DeFi konseptinde geleneksel bankacılık sisteminde alışkın olduğumuz bazı yararlı özellikler henüz bulunmamaktadır. Gelecekte hibrid bankacılık (geleneksel ve DeFi kombinasyonu) sistemlerinin geliştirilmesi planlanmaktadır. Kriptoparaların saklanması konusunda tüm bankalara izin veren 22.07.2020 tarihli karar ABD’de açıklanmıştır. Kriptoparalara bir nevi düzen getirebilecek sistemin nasıl işleyeceğini ilerleyen dönemde göreceğiz. ABD’yi diğer ülkelerin izlemesi kaçınılmaz gibi görünmekte. An itibari ile DeFi kapsamındaki işlemlerin büyüklüğü 3B$ seviyesine ulaşması bu kararda etkili olmuş olabilir. Öte yandan bazı kredi kartı şirketleri ile kriptopara borsaları anlaşmalar yaparak geleneksel bankacılık ürünleri ile çeşitli coinleri birlikte kullanmayı test etmekteler. DeFi şimdilik stablecoinler, türev işlemler, lending, swap gibi işlemlerde kullanılabilmektedir.

DeFi işlemlerini destekleyen hızlı bir blok zinciri, geleneksel bankacılıkta kullanılan kredi kartı vb enstrümanlarla yarışacak hızı ve güvenilirliği daha ucuz hizmet ücreti ile sunabilirse merkeziyetsiz finans önemli bir seviyeye gelebilir. Bu bağlamda uygun bir platform adayı olarak lidersiz BFT protokolü olan Avalanche platformu öne çıkmaktadır. Avalanche rastgele örnekleme ve yarı kararlı seçim mekanizmalarını bünyesinde barındırmakta, oldukça yüksek güvenlikle, hızlı işlem ve kısa sürede doğrulama ve işlem tamamlama gibi özellikleri vaad etmektedir. Denali testnet verilerinde saniyede 6400’den fazla işlemi başarılı biçimde gerçekleştirmiştir. Protokolde nod rastgele olarak bir dizi nodla irtibata geçip kendisindeki verinin doğruluğunu kıyaslamakta, doğru ise kendi kararını, çoğunluk başka bir karar vermişse onu kabul ederek aynı döngüyü başka nod setleri ile de çok hızlı biçimde doğrulamaktadır. Nodlar iletilerin gerçekleştirilmesi, konsensüs protokolünün uygulanması ve karar mekanizması olarak görev yapmak üzere planlanmıştır. Avalanche platformu hızlı ileti imkanının yanında aynı zamanda az enerji harcayan yeşil bir ecosistem vaad etmektedir (3–5).

Avalanche platformu binlerce katılımcıyı barındırabilme özelliğine sahip görnmektedir. Sürdürülebilirlik ve madenciliğin olmaması önemli avantajlarıdır. Ağa katılmak için gereken donanımın üst düzeyde bir donanım olmaması çok sayıda validatör kullanmasını işlemlerin hızını etkilemektedir. Genel, özel, izinli ve izinsiz alt ağlar kurulmasını desteklemesi yine avantaj oluşturmaktadır.

Günümüz şartlarında kriptopara kullanımı, market büyüklükleri sürekli ve hızlı bir artış göstermektedir. DeFi uygulamaları destekleyen platformlar oldukça ilgi görmekte ve gelecekte önem kazanacak gibi durmaktadır. Geleneksel bankacılık sistemi ve yenilikçi sistemlerin bir noktada buluşması mümkün görünmektedir.

Kaynaklar

1. Selim Tarlan, Tarihte Bankacılık, Ankara: Maliye Bakanlığı, Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Yayını, 1986, s.7.

2. Prof. Dr. M. İlker Parasız. Para Banka ve Finansal Piyasalar. 20.03.2018 ISBN: 9757763789

3. Avalanche. https://tr.avalabs.org/why-avalanche

4. Kevin Sekniqi, Daniel Laine, Stephen Buttolph, and Emin Gün Sirer. Avalanche Platform 2020/06/30. https://files.avalabs.org/papers/platform.pdf.

5. Avalanche documentation. https://docs.avax.network/