Merkeziyetsiz finans uygulamalarının ihtiyacı olan altyapı ve bu uygulamaları destekleyen platformlar
Merkeziyetsiz finans uygulamaları ve piyasa büyüklüğü hızlı bir şekilde artmaya devam etmekte olup 11 milyar USD seviyelerine ulaşmış bulunmaktadır (1). Her geçen gün blokzinciri, dijital varlıklar ve kriptopara piyasalarına olan ilgi artmakta bu durum da DeFi kullanıcı sayısı ve hacmine olumlu yansımaktadır. Bankaların kriptopara saklama, alım ve satım işlemlerine girişmeleri, çok yakın gelecekte çeşitli endişeler veya teknoloji kullanım kısıtlılıkları olan bireylerin de hem dijital varlıklar, blokzinciri, kriptoparalar ile hem de DeFi uygulamaları ile tanışmasını kolaylaştıracaktır. Her geçen gün daha çok sayıda birey kriptopara ve varlıkların dijitalleştirilmesi konularına ilgi duymaktadır (2).
Geçtiğimiz aylar içerisinde ABD’de bankalara kriptopara saklama yetkisi ve izni verilmesi (3), Almanya’da menkul kıymetlerin dijitalleştirilmesi için blokzinciri kullanımına olan ilginin yetkililerce ifade edilmesi, çeşitli kriptopara platformlarının varlık transferinde kullanımında artma ve her gün yenisi açıklanan projeler bu alanın yakın gelecekte hayatımızda önemli yer tutacağına işaret etmektedir (4–5).
Kriptoparalara ilk çıktıkları günlerden bu yana mesafeli duran geleneksel bankacılık sistemi de artık gelecekte dijital varlıkların hayatın her alanına sirayet edeceğine ikna olmuş olmalı ki yoğun biçimde ilgilerini ifade etmeye başladılar. Aslında bankaların ve kredi kartı firmalarının kriptopara piyasaları ile ilgili tüm gelişmeleri izleyen birimleri ve uzmanları mevcuttu. Bir diğer önemli gelişme de yine kredi kartı firmalarının çeşitli projelerle kriptoparaların alışverişte kullanımına aracı olmalarıdır. Önceden varlığı önemsenmeyen dijital varlıkların neredeyse itibari paralara eşdeğer tutulmaya başlanması gündemdedir.
Yakın zamanda örnekleri hayata geçen kredi kartı-kriptopara işbirliği projelerine yenileri eklenmektedir. Örneğin Visa — CRO işbirliği ödeme sistemi olarak Visa tarafından temin edilen kartların kullanıldığı, ödemelerin basitçe kart ile gerçekleştiği sistemin kart özelliklerine göre belli oranda (örn. %5) para iadesini otomatik olarak yaptığı ve alışveriş ödülü olarak popüler müzik dinleme uygulaması ve televizyon platformu üyelik ücretlerinin bir kısmını ödediği bir sistem mevcuttur (6). Yine çok yakında duyurulan Mastercard Wirex anlaşması da yukarıdaki örneğe benzer şekilde bir ödeme sistemi kurulmasını planlamaktadır (7). Paypal da kriptopara satın alma işlemlerinde kullanılmasına yönelik çalışma başlattıklarını bizzat duyurmuştur (8).
Kriptopara alma, satma, ve hatta saklama işlemlerini çok yüksek oranda kullanıcı halen merkezi borsalarda gerçekleştirmektedir. Blokzinciri, kriptopara teknolojileri merkeziyetsizliği hedeflerken merkeziyetçi borsaların kullanılması bir nebze tezat oluşturmaktadır. Tam bu noktada merkeziyetsiz borsalar (Dex) devreye girmektedir (9). Belirli varlık çiftlerinde işlem yapan, borç alma ve verme işlemlerine olanak tanıyan, ekosisteme likidite sağlayarak belirli oranlarda kazanç sağlamayı hedefleyen uygulamalar mevcuttur. DeFi işlemlerinin çoğu Ethereum blokzinciri üzerinde gerçekleştirilmektedir. Bir kısım DeFi uygulaması da Tron platformunu kullanmaktadır. Dex uygulamalarında da sıklıkla belirli kripto varlıklar eşleştirilmekte ve takas edilmektedir. Bu işlemler de çoğunlukla Ethereum platformu üzerinden yapılmaktadır. Ethereum ağında işlem yoğunluğunun artışına sistemin yeterince cevap verememesi, artan işlem maliyetleri, düşük gas fee girilmesi ile işlemin yarıda kalması gibi sorunlar DeFi işlemlerin yaygınlaşmasının önünde engel teşkil etmektedir. Tron platformunu kullanan Oikos.cash ve Just gibi DeFi uygulamaları da mevcuttur (10–11).Örneğin son günlerde popülaritesi oldukça yüksek olan Uniswap platformundan bu işlemler yüksek maliyetle de olsa yapılabilmektedir (12).
Halihazırda kullanılan BTC, Ethereum vb blokzincirlerinde hemen hemen tüm konsensüs protokollerinde görülen network katmanlarının ölçeklendirme problemi mevcuttur. Bunu aşmanın birden fazla yolu olabilir. Birincisi mevcut sistemlerin performansını artırmaya yönelik uygulamalardır. Bu amaçla örneğin BloXroute blokzinciri ağ dağıtımı kullanılabilmektedir (13).
Varlıkların başarılı biçimde dijitalleştirilmesi, hızlı, ucuz ve güvenli dijital varlık transferi ve ticareti, merkeziyetsiz finans uygulamalarına (staking, lending, likidite sağlama vb) uygun ve üstün bir alt yapı sağlaması bakımından Avalanche platformu öne çıkabilir. Mevcut şartlarda Ethereum sistemindeki tıkanıklıklar DeFi sisteminin hızla yaygınlaşması ve kullanıcıları cezbetmesini önlemektedir. Avalanche platformu üzerinde yeni blokzincirleri geliştirilmesine izin veren, DeFi uygulamalarını destekleyen, çok yönlü ve elastik yapısı ile önceki sistemlerin sorunlu oldukları alanları doldurabilecek potansiyele sahiptir. Avalanche hızlı işlem yapıp sonlandırabilme, ucuz işlem ücretleri, artmış güvenlik, daha az enerji tüketimi gibi önemli katkılar sağlamaktadır. Dolayısıyla Avalanche platformu mevcut şartlarda sağlam temeller üzerine inşa edilmesi gereken DeFi sisteminin yaygın kullanıma ulaşması ve kalıcı olması için uygun platform olarak görünmektedir (14–16).
Avalanche platformu kendi uygulama gereksinimlerinize uygun blokzincirleri kurmanıza, özel parametrelere ve ticari kısıtlamalara uyan gerçek akıllı varlıklar veya onların dijital temsilcilerini oluşturmanıza, ölçeklenebilir akıllı sözleşmeler ve merkeziyetsiz uygulamalar (dApps) oluşturmanıza olanak sağlayan finansın internetini üzerine inşa edebileceğiniz açık kaynaklı bir platformdur.
Dijitalleşme süreci hızlandıkça blokzinciri, kriptopara ve DeFi büyümesi hızlanacak ve hızlı yüksek kapasiteli platformlara ihtiyaç duyulacaktır. Geleneksel bankacılık sistemlerinden tecrübe edilmiş güvenilen ürünlerle entegre olmuş blokzinciri ve kriptoparalar bir kombine finans ortamı oluşturabilir. Mevcut altyapının geliştirilmesi, hızlandırılması ve daha iyi performans sunan platformların kullanımı süreçte önem kazanacaktır.
Kaynaklar
2. https://dergipark.org.tr/en/pub/jeess/issue/43816/463371
5. https://bctr.org/almanya-maliye-bakani-dijital-paraya-sicak-bakiyor-11013/
6. https://crypto.com/en/index.html#
7. https://wirexapp.com/blog/post/wirex-becomes-mastercard-principal-member-0206
8. https://news.bitcoin.com/paypal-cryptocurrency-capabilities/
10.https://dappradar.com/defi?utm_source=notifications&utm_medium=button&utm_campaign=defi_page
11. https://www.kriptoarena.com/yazarlar/535/defiye-buyuk-tehdit-ethereum-islem-ucretleri
12. https://www.ampleforth.org/
14. https://info.avax.network/
